Varlığını göstermeye başladığı 14. yüzyıldan, bölgeden çekilmeye başladığı 19. yüzyıla dek Osmanlılar, Balkanlar’da siyasal, iktisadî ve sosyo-kültürel bağlamda köklü ve geniş kapsamlı değişimlere imza atmıştır. Gerek iskân politikasıyla böl-geye Türk nüfusun yerleşmesi, gerekse de yerli halk arasından Müslüman nüfu-sun artmasıyla, Türkler ve Müslüman olmayan unsurların burada beraberce Os-manlı tebaası çatısı altında, refah ve hoşgörü içinde yaşamış olması, bilinen bir husustur. Özellikle de klasik dönemdeki güven ve çeşitlilik ortamının1 sağladığı bu yapı, naklî ilimlerden aklî ilimlere, siyasetten sanata kadar pek çok alanda, adından söz ettirecek çok kıymetli isimleri kazandırmıştır. 16. yüzyılda Osmanlı entelektüel tarihinde iz bırakan Balkanlı isimlerden biri de Matrakçı Nasuh’tur (ö. 1564). Aşağıdaki satırlarda bahsedileceği üzere gerek çok yönlü özelliğinden ve gerekse de bu özellikleri arasından yeterince aydınlatılmamış olanlarından ötürü, kendisi hakkında pek çok çalışma yapılagelmiştir.2 Ancak telif ettiği eser-lerin bütünü göz önüne alındığında, hala Matrakçı Nasuh’un layıkıyla değerlen-dirildiğini söylemek pek mümkün değildir. Örnek olarak, Matrakçı Nasuh’un Osmanlı bilim tarihindeki etkinliği henüz açıklığa kavuşmamıştır. Özellikle de matematikçi yönünü gösteren Cemâlü’l-küttâb ve Kemâlü’l-hüssâb ve bu eserin detaylandırılmış ve kapsamı genişletilmiş versiyonu olan Umdetü’l-Hisâb3, henüz matematiksel olarak analiz edilmiş değildir.4 Adlarından da anlaşılacağı gibi, Osmanlı muhasebe kalemindeki kâtiplere hitap eden bu hesap kitapları, bu ka-lemlerdeki memurların matematiksel işlemlerdeki hız ve dakiklikleri herkeste hayranlık uyandırdığından ötürü, öncelikli olarak incelenmeyi hak etmektedir.